Rustdag

Vandaag een rustdag. En dat kwam verdraaid goed uit. Het heeft zo ongeveer de hele dag geregend. Luther Hotel Eisenacher Hof heeft gelukkig paraplu’s beschikbaar. Wie Eisenach zegt, zegt Luther en Bach. Luther heeft hier gewoond als kind en heeft later op de Wartburg boven de stad de bijbel in het Duits vertaald. Zijn woonhuis is een prachtig museum. Bach is hier geboren en ook zijn geboortehuis is een mooi museum. Luther en Bach op één dag. Mijn belangstelling ging uit naar de expositie over het Ontjodingsinstituut in het Lutherhuis. Best een lastige materie. Luther was behalve een groot kerkhervormer ook een rabiate antisemiet. De teksten die hij schreef over de Joden liegen er niet om: ‘Mijn advies is, zoals hierboven gezegd, ten eerste dat men hun synagoge met vuur verbrandt. Wie het kan, zou er zwavel en pek bij moeten gooien. Wie het kan, zou het vuur uit de hel erbij moeten gooien, dat zou ook goed zijn’.

De nazi’s herdrukten in de jaren dertig dit soort teksten en pamfletten van Luther maar al te graag. En men zag met genoegen dat in 1938 op Luther’s verjaardag, 10 november, in heel Duitsland de synagoge brandden.

Op de Wartburg waar Luther de Bijbel in het Duits vertaalde, richtte een aantal nazi-gezinde kerken in 1939 het Ontjodingsinstituut op. Juist op die historische plek, met als doel om voor eens en altijd de Joden uit het Christendom en de bijbel te verwijderen. Men bewees ‘wetenschappelijk’ dat Jezus geen Jood was, maar een Ariër, afkomstig uit een stam in Galilea. Professor Walter Grundmann, de leider van het instituut, presenteerde een Nieuw Testament waar geen Jood in voorkwam. Het Oude Testament liet men liggen, daar was geen beginnen aan; er kwamen te veel Joden in voor. Na de oorlog werd Grundmann, die niet werd bestraft, na enige tijd gezien als een groot deskundige op het gebied van het Nieuwe Testament. Zijn studies over het Nieuwe Testament vonden gretig aftrek bij theologen in heel Europa. Na de Wende werden de Stasi-archieven geopend. Voor en tijdens de oorlog was Grundmann nazi, na de oorlog was hij medewerker van de Stasi.

Het Bach Museum bood vervolgens troost met de schoonheid van Bach’s muziek.